Adet gorememe (amenore) Bir kadnn adet gorebilmesi icin vucudundaki 4 kompartmann duzenli calsmas gerekir. Kompartman 1 Rahim ve vajina Kompartman 2 Yumurtalklar Kompartman 3 Hipofiz bezi Kompartman 4 Beyin (Hipotalamus) Tanm 14 yasna kadar meme buyumesi, tuylenme gibi sekonder seks karakterlerinin gelismemesi veya 16 yasna ragmen ilk adetin gorulmemesi veya normal adet goren kadnda 3 siklus boyunca adet olmamas amenore olarak adlandrlr. Hayatnda hic adet gormemis ise buna primer amenore, daha onceden duzenli adet goren kadnda adetin kesilmesine de sekonder amenore ad verilir. Degerlendirme Gerek primer gerekse sekonder amenore mutlaka arastrlmas gerek onemli bir durumdur. Amenore sikayeti ile gelen bir kadnda ilk once hormon testleri yaplmaldr. Burada Tiroid hormonlar, prolaktin ve baz kadnlk hormonlarna baklr. Ikinci admda bir progesteron challange test (PCT) yaplr. Bu testte kadna 5 gun sureyle progesteron hormonu verilir ve ilas kesilir.1 hafta icinde kanama olur ise vucutta yeterli miktarda ostrojen var demektir. Ostrojen varlg anovulasyon tansn yani yumurtlama olmamas tansn koydurur. Gebelik ya da yuksek miktarda erkeklik hormonu varlgnda vucutta ostrojen olmasna ragmen kanama olmaz. Anovilasyon tans konduktan sonra bu teshise yonelik tedavi protokollerinden biri secilir. Eger PCT ile kanama olmaz ise ya vucutta ostrojen yetersizdir ya da kanama yollarnda bir tkanklk vardr. Bunu anlamak icin ostrojen ve progesteron siklik olarak verilir. Bu tedavi sonucu kanama olursa bir sonraki asamaya gecilir eger bu tedavi ile kanama olmaz ise tkanklk dusunulur. En sk sebep kurtaj sonras meydana gelen yapsklklardr. Tedavisi cerrahi islemledir. Bir sonraki admn amac over ya da beyinde ki hormon salglama merkezlerindeki defekti bulmaktr.Bu durumda gonadotropin ve ostrojen degerlerine baklr.Over hormonlar normal ve beyinden salglanan hormonlar yuksek ise beyinde horman salglayan bir kitle ya da yumurtalklarda yetmezlik soz konusu olabilir. Bu durum son derece nadir gorulur. Prematur over yetmezligi ya da yaygn ad ile erken menopoz son derece nadir gorulen bir olaydr ve bagsklk sistemi ile ilgili olabilecegi dusunulmektedir. Zaman zaman bu durumgeri donusumlu olabilir. Baz durumlarda ise beyinden salglanan gonadotropin ad verilen hormonlar normal duzeyde bulunabilir ancak bu hormonlar biyolojik olarak inaktif olduklarndan yumurtalklar uyaramazlar ve amenore ortaya ckar. Eger tum tetkikler sonucu bir neticeye varlamyor ise bu durumda hipotalamik amenoreden soz edilir. Bu durumun kesin taans olanakszdr. Psikolojik faktorler, ani stres, uzuntu, ani kilo kayb, yogun egzersiz, hava degisimi gibi faktorler bu duruma yol acabilir. Kopmartmanlara gore amenore nedenleri Kopmartman 1 Asherman sendromu: Gecirilmis kurtajlara bagl olarak rahim icinde yapsklklar olur ve amenore yannda normal fakat miktar olarak azalms adetler olabilir.Tedavisi olayn siddetine gore degisir. Gelisim Bozukluklar: Mullerian agenez olarak da bilinir. Burada gelisimsel olarak rahim, tupler ve vajenin ust ksm yoktur. Vajen kor bir sonla noktalanr.Over fonksiyonlar normaldir ancak kanama olmaz. Androjen duyarszlg, testikuler feminizasyon: Kisi genetik olarak erkektir ancak erkeklik hormonuna kars duyarszlk oldugundan kisinin batn icinde testisleri olmasna ragmen ds gorunusu kadn gibidir.Durum fark edildiginde testisler alnmaldr. Kopmartpan 2 Turner Sendromu: Kiside genetik bir bozukluk vardr. 46 yerine 45 kromozom bulunur Gonadal agenez: Kiside overler gelismemistir. Resiztant over sendromu: Kiside over olmasna ragmen bu hormonlara kars direnclidir. Prematur over yetmezligi: Erken menopoz olarak da bilinir. Radyasyon ve kemoterapi: Tedavilere bagl olarak overler fonksiyonlarn yitirir. Kopmartman 3 Hipofiz tumoru: Hipofiz bezinden kaynaklanan bir tumor nedeni ile hormonal duzen bozulur. En sk prolaktinom gorulur. Burada sut hormonu olan prolaktinom fazla miktarda salglanr ve bu diger hormonlarn salnmn bozacagndan adet duzenini bozar ve ksrlga sebep olabilir. En sk bulgu memelerden kendiliginden sut gelmesidir. Eger tumor 10 mm'den buyukse cerrahi gerekebilir. Diger durumlarda ilac tedavisi yeterli olur. Sheehan Sendromu: Dogum sonras kanamaya bagl olarak hipofiz bezinde enfarktus olur ve hormon salglanmas bozulur. Kopmartman 4 Hipotalamik amenore: Daha oncede belirtildigi gibi stres, uzuntu, kilo degisimi gibi nedenlere bagl olarak gorulur. Ahsermen sendromu Kompartman 1 Rahim ve vajina Kompartman 2 Yumurtalklar Kompartman 3 Hipofiz bezi Kompartman 4 Beyin (Hipotalamus) Tanm 14 yasna kadar meme buyumesi, tuylenme gibi sekonder seks karakterlerinin gelismemesi veya 16 yasna ragmen ilk adetin gorulmemesi veya normal adet goren kadnda 3 siklus boyunca adet olmamas amenore olarak adlandrlr. Hayatnda hic adet gormemis ise buna primer amenore, daha onceden duzenli adet goren kadnda adetin kesilmesine de sekonder amenore ad verilir. Degerlendirme Gerek primer gerekse sekonder amenore mutlaka arastrlmas gerek onemli bir durumdur. Amenore sikayeti ile gelen bir kadnda ilk once hormon testleri yaplmaldr. Burada Tiroid hormonlar, prolaktin ve baz kadnlk hormonlarna baklr. Ikinci admda bir progesteron challange test (PCT) yaplr. Bu testte kadna 5 gun sureyle progesteron hormonu verilir ve ilas kesilir.1 hafta icinde kanama olur ise vucutta yeterli miktarda ostrojen var demektir. Ostrojen varlg anovulasyon tansn yani yumurtlama olmamas tansn koydurur. Gebelik ya da yuksek miktarda erkeklik hormonu varlgnda vucutta ostrojen olmasna ragmen kanama olmaz. Anovilasyon tans konduktan sonra bu teshise yonelik tedavi protokollerinden biri secilir. Eger PCT ile kanama olmaz ise ya vucutta ostrojen yetersizdir ya da kanama yollarnda bir tkanklk vardr. Bunu anlamak icin ostrojen ve progesteron siklik olarak verilir. Bu tedavi sonucu kanama olursa bir sonraki asamaya gecilir eger bu tedavi ile kanama olmaz ise tkanklk dusunulur. En sk sebep kurtaj sonras meydana gelen yapsklklardr. Tedavisi cerrahi islemledir. Bir sonraki admn amac over ya da beyinde ki hormon salglama merkezlerindeki defekti bulmaktr.Bu durumda gonadotropin ve ostrojen degerlerine baklr.Over hormonlar normal ve beyinden salglanan hormonlar yuksek ise beyinde horman salglayan bir kitle ya da yumurtalklarda yetmezlik soz konusu olabilir. Bu durum son derece nadir gorulur. Prematur over yetmezligi ya da yaygn ad ile erken menopoz son derece nadir gorulen bir olaydr ve bagsklk sistemi ile ilgili olabilecegi dusunulmektedir. Zaman zaman bu durumgeri donusumlu olabilir. Baz durumlarda ise beyinden salglanan gonadotropin ad verilen hormonlar normal duzeyde bulunabilir ancak bu hormonlar biyolojik olarak inaktif olduklarndan yumurtalklar uyaramazlar ve amenore ortaya ckar. Eger tum tetkikler sonucu bir neticeye varlamyor ise bu durumda hipotalamik amenoreden soz edilir. Bu durumun kesin taans olanakszdr. Psikolojik faktorler, ani stres, uzuntu, ani kilo kayb, yogun egzersiz, hava degisimi gibi faktorler bu duruma yol acabilir. Kopmartmanlara gore amenore nedenleri Kopmartman 1 Asherman sendromu: Gecirilmis kurtajlara bagl olarak rahim icinde yapsklklar olur ve amenore yannda normal fakat miktar olarak azalms adetler olabilir.Tedavisi olayn siddetine gore degisir. Gelisim Bozukluklar: Mullerian agenez olarak da bilinir. Burada gelisimsel olarak rahim, tupler ve vajenin ust ksm yoktur. Vajen kor bir sonla noktalanr.Over fonksiyonlar normaldir ancak kanama olmaz. Androjen duyarszlg, testikuler feminizasyon: Kisi genetik olarak erkektir ancak erkeklik hormonuna kars duyarszlk oldugundan kisinin batn icinde testisleri olmasna ragmen ds gorunusu kadn gibidir.Durum fark edildiginde testisler alnmaldr. Kopmartpan 2 Turner Sendromu: Kiside genetik bir bozukluk vardr. 46 yerine 45 kromozom bulunur Gonadal agenez: Kiside overler gelismemistir. Resiztant over sendromu: Kiside over olmasna ragmen bu hormonlara kars direnclidir. Prematur over yetmezligi: Erken menopoz olarak da bilinir. Radyasyon ve kemoterapi: Tedavilere bagl olarak overler fonksiyonlarn yitirir. Kopmartman 3 Hipofiz tumoru: Hipofiz bezinden kaynaklanan bir tumor nedeni ile hormonal duzen bozulur. En sk prolaktinom gorulur. Burada sut hormonu olan prolaktinom fazla miktarda salglanr ve bu diger hormonlarn salnmn bozacagndan adet duzenini bozar ve ksrlga sebep olabilir. En sk bulgu memelerden kendiliginden sut gelmesidir. Eger tumor 10 mm'den buyukse cerrahi gerekebilir. Diger durumlarda ilac tedavisi yeterli olur. Sheehan Sendromu: Dogum sonras kanamaya bagl olarak hipofiz bezinde enfarktus olur ve hormon salglanmas bozulur. Kopmartman 4 Hipotalamik amenore: Daha oncede belirtildigi gibi stres, uzuntu, kilo degisimi gibi nedenlere bagl olarak gorulur.